1980 - | Λόγος, σχήματα | Φιλία και Τέχνη

Κλίναμεν


Η έκδοση Κλίναμεν χωρίζεται σε 3 περιόδους. H έκδοση του φυλλαδίου κλίναμεν, κράτησε μια δεκαετία (1980-90) και στο  διάστημα αυτό είδαν το φως 60 τεύχη “φιλίας και τέχνης”, καθώς και πέντε “βιβλία-καλλιτεχνήματα” κι όλα αυτά χάρη στον ενθουσιασμό καλλιτεχνών (και μη), Ελλήνων και ξένων. Ενα σύντομο ξεκίνημα της έκδοσης του περιοδικού κλίναμεν, έγινε με τα τεύχη 0 και 1 με την υποστήριξη των εκδόσεων Ερατώ (1991-2).  Η τρίτη περίοδος του κλίναμεν (1996-) είναι αφιερωμένη στην παραγωγή “βιβλίων-καλλιτεχνημάτων”

Αναλυτικά, η λίστα με τις κυκλοφορίες στο http://www.thetis.gr/services/clinamen/

Κανόνες επιμέλειας

O τίτλος “Κλίναμεν” αποτελεί αναφορά τιμής και αναγνώρισης στο έργο του Επίκουρου και στην προσπάθεια που έγινε από το 1700 για την αναβίωση των προτάσεων του ‘Ελληνα φιλοσόφου. Ιδιαίτερα η άποψη του Επίκουρου ότι ο κόσμος φτιάχτηκε από τα κάποια άτομα σε “παρέκκλιση” -ή σε “κλίναμεν”, σύμφωνα με τον Λουκρήτιο- και όχι με ένα σχέδιο αυστηρά αιτιοκρατικό (δημοκρίτεια σύλληψη), αποτέλεσε αφετηρία και γνώμονα στους συνδυασμούς της ποιητικής, φωτογραφικής και ζωγραφικής τέχνης.

Οι ακόλουθοι κανόνες χρησίμεψαν ως οδηγός:

  • το κλίναμεν δελτίο-περιοδικό ποιητικής, ζωγραφικής και φωτογραφικής τέχνης, καθώς και όλων των διαπλοκών και συνδυασμών τους παρουσιάζει την εργασία σύγχρονων καλλιτεχνών (και μη) ή σημαντικά/κλασικά κείμενα σε μια νέα εκδοχή,
  • φιλοδοξεί για κάθε συνεργασία να προτείνει ένα ιδιαίτερο και αντίστοιχο τρόπο γραφής και τυπογραφικής παρουσίασής της,
  • ενδιαφέρεται για συνεργασίες σύντομες, πυκνές και εφευρετικές, ώστε κάθε τεύχος να αποτελεί ένα αυτόνομο αντικείμενο,

στηρίζεται στην αφοσίωση και το πάθος των συνεργατών του για να εξασφαλιστεί η ποιότητα του εντύπου που τυπώνεται σε μαύρο-άσπρο.

Βιβλία Καλλιτεχνών-Βιβλία Καλλιτεχνήματα

Στο St Yriex-La-Perche, (35 χλμ. από την πόλη Limoges) οργανώθηκε η 4η Διεθνής συνάντηση για τα «βιβλία-καλλιτεχνών» (4e biennale des Livres d’artistes, Limousin, Haute Vienne), από 2-5 Ιουνίου 1995.  Η συνάντηση αυτή συμπίπτει με την επιβράβευση των δεκάχρονων προσπαθειών της ομάδας Pays-Paysage, που την αποτελούν συγγραφείς, ποιητές, τυπογράφοι, καλλιτέχνες και συλλέκτες, και συντονίζεται από τις Sophie Desus και Monique Pauzat, και προεδρεύεται από τον ζωγράφο Cueco.  Στην πόλη των Arediens, δημιουργείται ένα διεθνές κέντρο τεκμηρίωσης για τα βιβλία-καλλιτεχνήματα, καθώς και μια συλλογή βιβλίων-καλλιτεχνημάτων από όλο τον κόσμο.

Από τη δεκαετία του 1960, μια νέα κατηγορία «βιβλίων» αναδύεται, όλο και πιο συχνά, στον πολιτιστικό ορίζοντα: τα «βιβλία καλλιτεχνήματα», τα «βιβλία των καλλιτεχνών».  Τα δημιουργήματα αυτά διεκδικούν το χαρακτηριστικό του «καλλιτεχνήματος» ή του «αντικειμένου τέχνης», μια και προβάλλουν τη γλώσσα, την εικόνα και τη γραφή, ως πρώτη ύλη και όχι ως οχήματα μεταφοράς του νοήματος, μια και στοχεύουν να διερευνήσουν ακόμη κι αυτή τη «φύση», την πολιτιστική σύμβαση του «βιβλίου».  Τα «βιβλία-καλλιτεχνήματα», τα «βιβλία-των-καλλιτεχνών» φιλοδοξούν πριν απ’ όλα να θέσουν ερωτήματα σχετικά με τη γραφή, την εικόνα, το βιβλίο, ως υλικό αντικείμενο και ως έργο τέχνης και να κινητοποιούν αισθήσεις, σκέψεις, φαντασιώσεις και απολαύσεις πρωτοφανέρωτες.

Φτιάχνονται σε έναν ορισμένο αριθμό αντιτύπων, στη λογική των πολλαπλών αντιτύπων (multiples) και δεν επιδιώκουν αναγκαστικά την πολυτελή εκτύπωση, ούτε τα σπάνια χαρτιά, ούτε απευθύνονται αποκλειστικά σε βιβλιόφιλους.  Το «στοίχημα» των βιβλίων-καλλιτεχνημάτων σχετίζεται με τη δύναμη, την ποιότητα και την πρωτοτυπία της σύλληψής τους και της εκτέλεσης-παραγωγής τους.

Τα βιβλία-καλλιτεχνήματα δεν παρουσιάζονται μόνο σε βιβλιοπωλεία αλλά και σε αίθουσες τέχνης και μουσεία ή και σε δίκτυα φίλων και γνωστών μέσω ανταλλαγής και ταχυδρομείου.  Βρίσκονται επίσης και σε συλλογές έργων νεοτερικής τέχνης (modern art) μαζί με άλλα αντικείμενα που δεν υπακούουν στις κλασικές διαιρέσεις και ταξινομήσεις των έργων τέχνης.  Γι’ αυτόν τον λόγο η έκφραση «βιβλία-καλλιτεχνήματα», «βιβλία-αντικείμενα» (livres-objects), «βιβλία επιτέλεσης» (livres de perfomance), «βιβλία-εννοιλογικά» (livres conceptuels).

Η επερχόμενη μέγα-μεταβολή (λόγω των νέων τεχνολογιών πληροφόρησης και τηλεπικοινωνίας) στην παραγωγή λέξεων, εικόνων και ήχων ίσως επιτρέψει στα βιβλία-καλλιτεχνήματα να δείξουν καλύτερα την πολιτιστική τους ιδιοτυπία και την ικανότητα τους να πρωτοσημειώσουν ή να προβλέψουν μελλοντικές ανακατατάξεις.  Μεγάλες εκθέσεις στη MOMA (Νέα Υόρκη), Centre Pompidou (Παρίσι), η δημιουργία συλλόγων – ενώσεων – σωματείων (Καναδάς, ΗΠΑ, Γερμανία, Ολλανδία, Βέλγιο) και η ανάληψη πρωτοβουλιών από αίθουσες τέχνης ή εκδοτικούς οίκους και η δημιουργία ειδικευμένων αιθουσών τέχνης ή ειδικευμένων εκδοτών αποτελούν ενδείξεις ότι τα βιβλία-καλλιτεχνήματα καθιερώνονται ως ένας δυναμικός χώρος πειραματισμού αλλά και σύγκλισης εμπειριών, τεχνικών και καλλιτεχνικών προταγμάτων (projets).

Βιβλιογραφία

  • Le Papier, Traverses, Centre G.Pompidou, no 27-28, 5/1983.
  • Blaine J., 13427 poèmes metaphysics, Les éditeurs Evidant, Collection Le Dit, Marseille, 1986.
  • Castelman R, A Century of Artists Books, The Museum of Modern Art, New York, 1993.
  • Moeglin-Delcrioix A., Livres d’ artistes, CNAN Magasine, Centre G. Pompidou, no 28(7-8 1985): 26-27.
  • Peignot J., Typoésie, Imprimerie Nationale, Paris 1993.
  • Rothenberg J., (ed) Technicians of the Sacred, University of California Press, Berkley, 1968.
  • CTL, Δελτίο Λογοτεχνικής Μετάφρασης του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών, Νο 23, Οκτώβριος, 1995.