- <
- 1
- 2
- 3
- >
Σημείωση: Τα εικονοσχηματικά ποιήματα επεξεργασμένα με την Ινώ Αγραφιώτη σε σχέση με το 1ο διεθνές Φεστιβάλ Επιτέλεσης, 2η Μπιενάλε της Θεσσαλονίκης, ΚΜΣΤ (Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης), 2009.
Σημείωση: Τα εικονοσχηματικά ποιήματα επεξεργασμένα με την Ινώ Αγραφιώτη σε σχέση με το 1ο διεθνές Φεστιβάλ Επιτέλεσης, 2η Μπιενάλε της Θεσσαλονίκης, ΚΜΣΤ (Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης), 2009.
“DiGit Dix/Les cinq sens”, Gramma – Bus x Suxus, Bur Bureau, Paris, 2001 (20 αντίτυπα – εκτός εμπορίου).
Συγκεκριμένη ποίηση (Concrete Poetry)
Οπτική ποίηση (Poesia Visiva)/ (Visual Poetry)
Οπτικά μυθιστορήματα (Visual Novels)
Ποιήματα αντικείμενα (Object Poems)
Ηχητική ποίηση (Sound Poetries)
Ταχυδρομική τέχνη (Mail Art)
Fluxus (αντικείμενα, κινηματογράφος, επιτέλεση) (Fluxus objects, cinema and performance)
Εννοιολογική Τέχνη (Conceptual Art)
Μουσική – δράση (Action Music)
Μουσική – αντικείμενο (Objet Music)
Μουσικές σημειογραφίες (Graphic Music Notations)
Αυτοσχεδιασμοί (Happenings)
Επιτελέσεις (Performance art)
Χοροθέατρο (Dance theatre)
Επιστήμη – Τέχνη (Science Art)
Και τέλος
Τέχνη των διαμέσων (Intermedia Art)
(i). Η παράδοση του Μαρινέτι και του Νταντά είναι πολύ ισχνή στη χώρα μας. Αντίθετα ο υπερεαλισμός-σουρεαλισμός έχει μια παρουσία, αν και η χώρα μας δεν έχει παράδοση καθολικής χριστιανοσύνης. (Σύμφωνα με μια υπόθεση εργασίας ο υπερεαλισμός είχε μεγαλύτερη απήχηση στις καθολικές χώρες). Σε άλλες χώρες η παράδοση Νταντά δημιούργησε σημεία εκκίνησης και οπωσδήποτε διαφορετικές πρακτικές και θεωρίες απ’ ότι στη χώρα μας. Για παράδειγμα οι σχέσεις των καλλιτεχνών με τις πολιτικές δυνάμεις διαφέρουν δραματικά στον Ευρωπαϊκό χώρο. (βλέπε περίπτωση Marinetti και περίπτωση Richard Hueslenbeck στο βιβλίο του En avant dada. L’ histoire de dadaisme, L’ écart absolu, Les presses du Réel, Dijon, 2000).
(ii). Ο όρος οπτική ποίηση χρησιμοποιείται για να ονομάσει δυο ρεύματα που ωστόσο διαφέρουν σημαντικά. Η “Poesia Visiva” αποτελεί ένα ιταλικό φαινόμενο με έντονες σημειολογικές ρίζες που είχε σκοπό με τη βοήθεια (διαφημιστικών) εικόνων να ειρωνευτεί και να υπονομεύσει τη μαζική επικοινωνία. Καλλιεργήθηκε με βάση τη Σχολή Αρχιτεκτονικής της Φλωρεντίας και όχι τη Σχολή των Καλών Τεχνών (π.χ. ένας από τους κύριους «δράστες» ο E. Miccini ήταν καθηγητής επικοινωνίας και αρχιτεκτονικής). Η Visual Poetry, αναφέρεται σε διαφορετικές χώρες (π.χ. Αγγλία, Βραζιλία, Ιαπωνία, Γερμανία) σε έργα όπου λέξεις, λέξεις-σχήματα και γράμματα χρησιμοποιούνται εικονιστικά για να παράγουν απρόοπτα νοήματα, με ειρωνικές ή παιγνιώδεις αποχρώσεις. (Συχνά αναφέρονται και επικαλύψεις με τη «συγκεκριμένη ποίηση» (concrete poetry) ή τον «spatialisme»). Βέβαια και οι δυο μορφές ήταν σε άνθηση στις δεκαετίες 60-70. Σήμερα η έκφραση «οπτική ποίηση» έχει μάλλον έναν ιστορικό χαρακτήρα, ιδιαίτερα με την ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών τηλεπικοινωνίας και πληροφορικής.
(iii). Ο Clemende Padin από την Ουρουγουάη θεωρεί ότι η «Mail Art» ήταν η πιο προχωρημένη πολιτική μορφή τέχνης. Για τους φυλακισμένους ποιητές και καλλιτέχνες της Λατινικής Αμερικής η επιφάνεια του φακέλου ήταν ένα πεδίο, όπου η τέχνη καλείται να καλλιεργήσει δημιουργικά το μέγιστο των πολιτικών μηνυμάτων. Στο βόρειο ημισφαίριο του πλανήτη, η «Ταχυδρομική Τέχνη» δημιούργησε μια κοινότητα καλλιτεχνών έξω από το καθιερωμένο θεσμικό πλαίσιο. Η εξαιρετική σημασία που δόθηκε στο mailart έγινε προπομπός της πρακτικής του διαδικτύου, της κυρίαρχης παρακτικής του 21ου αιώνα. Καμιά άλλη καλλιτεχνική πρακτική δεν έδειξε τέτοια προβλεπτική εμβέλεια. Το γεγονός αυτό οδήγησε σε μια συστηματική μελέτη, καταγραφή και ανάλυση αυτού του διεθνούς αλλά διαφοροποιημένου “κινήματος”.
(iv). Συχνά χρησιμοποιούνται οι όροι «πειραματική τέχνη – πειραματική ποίηση» ή «πρωτοπορία». Στην τυπολογία του Higgins δεν αναφέρονται αυτοί οι όροι. Στο γεγονός αυτό δίνονται δυο διαφορετικές εξηγήσεις. Ο Julien Blaine ισχυρίζεται ότι τα καλλιτεχνικά κινήματα κρατάνε 2-3 αιώνες, είμαστε λοιπόν στο μέσο της πρωτοπορίας και του πειραματισμού. Η άλλη άποψη είναι του Jerome Rothenberg που ισχυρίζεται ότι ο «πειραματισμός» και η «πρωτοπορία» είναι ιστορικά προσδιορισμένοι όροι. Σήμερα δεν είναι απαραίτητο να τους χρησιμοποιούμε, καθώς ποιητές και καλλιτέχνες έχουν το προνόμιο και την ελευθερία να κινούνται σε διαφορετικά μήκη και πλάτη (χωρικά και χρονικά) της πολιτιστικής δημιουργίας, διασχίζοντας ηπείρους και ιστορικές περιόδους.
(v). Είναι ιστορικά σαφές ότι οι καλλιτέχνες, οι ποιητές που ενεργοποιούνται σ’ αυτούς τους τόπους της τέχνης έχουν διαφορετική καταγωγή και αναπτύσσουν μια σειρά από διαφοροποιημένες πρακτικές. Δηλαδή άλλοι ξεκίνησαν από την ποίηση, άλλοι από το χορό, άλλοι από την θεωρία, άλλοι από την επιστήμη. Δεν υπάρχει ένας κανόνας γενικός γι’ αυτή την σύνθετη και πολύπλοκη περιοχή της τέχνης και της δράσης. (Ο John Cage ανήκει σ’ αυτήν την ομάδα καλλιτεχνών, ποιητής, μουσικός αλλά και ερευνητής στο χώρο της επιστήμης της παρασιτολογίας).
Μουσική: Δημήτρης Καμαρωτός, Κόντρα-μπάσο: Βασίλης Παπαβασιλείου
1. Το «μοντέρνο» ως ουδέτερο υπονοεί ότι υπάρχει «ουσία» και «σίγουρη περιχάραξη» στη σχέση με το σημαίνον «μοντέρνο»;
2. Στο βιβλίο μου «Η Νεοτερικότητα, αναπαράσταση» έχουν καταγραφεί πάνω από 20 εκφράσεις σχετικά με το «μοντέρνο», όπως νεοτερικό, μοδέρνο, νεοτεριστικό, μοντερνιστικό κ.ά.
3. Η επέλαση του «post – modern» συνέτεινε στη γενικευμένη σύγχυση.
4. Τα τελευταία χρόνια η χρήση της νεοτερικότητας (modernity (é)) ως λέξης -βαλίτσας, ως τέχνασμα για να μην χρησιμοποιηθεί ο όρος «Καπιταλισμός» ή «Καπιταλιστική Κοινωνία» προσέθεσε μια εννοιολογική χαλαρότητα.
5. Η προβληματική για την νεοτερικότητα στο όνομα της ποίησης και της τέχνης, είναι εξαιρετικά πολύπλοκη και κυρίως έχει ένα ιστορικό βάρος, ιδιαίτερα δυσβάστακτο για γρήγορες ή «σβέλτες» προσεγγίσεις.
6. Κάποιες διευκρινίσεις (σχεδόν βαθμού μηδέν) είναι απαραίτητες για την αποφυγή χονδροειδών παρεξηγήσεων, στο πεδίο των ποιημάτων και καλλιτεχνημάτων.
7. Η performance επιτέλεση ως «τέχνη» και ποίηση και η τέχνη ως «επιτέλεση»;
8. Εάν συμβατικά συνδεθούν οι απαρχές της επιτέλεσης με τους φουτουριστές – με μιαν άλλη προσέγγιση ο Εμπεδοκλής ήταν ο πρώτος επιτελεστής – η επιτέλεση θα επανακινήσει, θα συνδιαλλαγεί και θα συνδεθεί με όλα τα ριζοσπαστικά καλλιτεχνικά ρεύματα (νταντά, σουρεαλισμός, εννοιολογική τέχνη, νέο-νταντά, fluxus κ.ά.) και θα διεκδικήσει έτσι μια ιδιότυπη παρουσία στα καλλιτεχνικά δρώμενα, κυρίως για την ικανότητα ανανέωσης και αέναης δημιουργικότητας που τη χαρακτηρίζει.
9. Η performance – επιτέλεση, πέρα από την πολιτική της εμβέλεια, δοκιμάζει και δοκιμάζεται στα σύνορα των καλλιτεχνικών εκφράσεων. Είτε γίνεται σε ανοιχτό ή σε κλειστό χώρο, είτε είναι ατομική ή συμμετοχική, με αρχαϊκή ή με σύγχρονη τεχνική υποστήριξη, σε θεσμούς ή έξω από θεσμούς, με μικρό ή μεγάλο κοινό, αποτελεί μια προνομιούχα στιγμή. Και αυτό γιατί λειτουργεί σαν ευκαιρία πυκνής ανταλλαγής ενέργειας ανάμεσα στον καλλιτέχνη, ή τους καλλιτέχνες και το κοινό, σε ειδικές συνθήκες χρόνου και χώρου, πάντα όμως με την παρουσία και την πρωτοβουλία του performer – επιτελεστή. Σε αυτό το πνεύμα, η επιτέλεση αναδεικνύεται ως ένα πεδίο δοκιμής της επικοινωνίας, της αλληλόδρασης και εν τέλει της ίδιας της «τέχνης». Όντας στο σταυροδρόμι των καλλιτεχνικών καθεστώτων, χωρίς να αγνοεί την (προι) στορία των καλλιτεχνικών ρευμάτων, τα (ανα)συνθέτει χωρίς να έχει την ανάγκη να καταφύγει σε μια ορθοδοξία ή σε δοξασίες για την «Τέχνη». Οι στρατηγικές των επιτελεστών είναι εύπλαστες και σε διαρκή αναθεώρηση, δίνοντας στις επιτελέσεις το προνόμιο μιας «μυητικής» διαδικασίας (για τους συμμετέχοντες) σχετικά με την υπόσταση των πραγμάτων και την (απαραίτητη) αβεβαιότητα των τρόπων προσέγγισής τους.
10. Επιτελεστική ποίηση.
(i) οδηγεί σε ποιήματα που η πρώτη ύλη τους είναι οι λέξεις, οι ήχοι, οι εικόνες (κινητές και ακίνητες), οι χειρονομίες, οι κινήσεις, οι πρακτικές, το σώμα…
(ii) Ωθεί σε ποιήματα που το υλικό τους στήριγμα είναι
– το χαρτί, το βιβλίο, η οθόνη, ο τοίχος, ο φυσικός χώρος, ο φτιαγμένος χώρος, η πέτρα…